ZELULA-ANTOLAKETA.MOTAK

ZELULA-ANTOLAKETA

Izaki bizidunetan, zelula-antolaketa 2 motatakoa da:

• Zelula prokariotoak: ez dute nukleorik, eta beraz, hauen material genetikoa zitoplasman sakabanatuta dago. Adib. bakterioek dituzte mota honetako zelulak.

• Zelula eukariotoak: nukleoa eta hainbat zelula-organulu dituzte, material genetikoa nukleoan dago Adib. protozooek, algek, onddoek, landareek eta animaliek dituzte mota honetako zelulak.

Bideoa. Zelula prokarioto-eukarioto desberdintasunak

ZELULEN EGITURA

Zelula prokariotoen egitura:

• Zelula-pareta: bilgarri zurruna eta sendoa, polisakaridoz eta proteinaz osatua. Forma ematen diote bakterioari.

• Mintz-plasmatikoa: zelula-paretaren barrualdea estali eta substantziak sartzea eta irtetzea kontrolatzen du. Zenbait gunetan, barrurantz tolestu eta mesosomak eratzen ditu. Mesosometan, prozesu-metaboliko garrantzitsuak gertatzen dira, hala nola, arnasketa.

• Bakterio-kromosoma: ADN molekula biribil batez osatuta dago eta zelularen informazio genetiko guztia biltzen du. Nukleoide deritzon gune batean dago eta ez dago mintzez inguraturik.

• Erribosomak: proteinak sintetizatzen dituzten organulu txikiak dira.

• Flageloak: zitoplasmaren luzapenak dira eta batetik bestera joateko erabiltzen ditu zelulak.

• Finbriak: egitura laburrak dira, oso ugariak eta substratuan finkatzen dute bakterioa.

Zelula eukariotoen egitura:

• Mintz plasmatikoa: zelula inguratu eta isolatzen duen geruza da, eta kanpoaldearekin substantzien trukea erregulatzen du.

• Zelula-pareta: landare-zelulek soilik dute, mintz-plasmatikoa kanpotik inguratzen du. Honen funtzioa, zelula babestea eta haren forma erregularrari eustea da. Plasmodesmo izeneko kanal batzuk ditu, zelulak elkarrekin konektatzeko.

• Nukleoa: material genetikoa du barruan eta bilgarri nuklear deritzon mintz bikoitz eta porotsu batek bereizten du zelularen gainerako osagaietatik. Mintz honen bidez, substantzien trukea ahalbidetzen da.

• Zitoplasma:  mintz plasmatikoaren eta mintz nuklearraren arteko zatia da. Ingurune urtsu batez eta zitoeskeletoz osatuta dago. Zitoeskeletoa zuntz proteikoen sarea da eta zelularen zatiketan parte hartzen du.

• Zentrosoma: animalia-zeluletan soilik. Nukleotik hurbileko eskualdea da eta zelula-zatiketan hartzen du parte. Bi zilindro txiki dituzte zentrosoman, zentriolo izenekoak.

• Zelula-organuluak: 

         - Erretikulu endoplasmatikoa (EE): zelula lauz eta hodi tubularrez osatuta dago. Erribosomak baditu, erretikulu endoplasmatiko pikorduna esaten zaio eta honek proteinak sintetizatzen ditu. Erribosomarik ez badu, berriz, leuna esaten zaio, eta lipidoak sintetizatzen ditu.

         - Golgiren aparatua: elkarren gainean jarritako zisterna lauz osatuta dago. Zisterna horiek, EE-an sintetizatutako substantziak pilatu eta kanpora jariatzen dituzte, xixku txikien bidez.                              - Erribosomak: ARNz eta proteinaz osatutako partikula txikiak dira eta bertan proteinak sintetizatzen dira.

         - Mitokondrioak: forma esferiko edo luzanga eta mintz bikoitza dute. Bertan zelula-arnasketa gertatzen da, horrela zelulak energia lortuz.

         - Lisosomak: mintzez osatutako xixkuak dira, Golgiren aparatukoak. Digestio-entzimak dituzte, hidrolisi bidez molekula konplexuak beste molekula bakunagoetan eraldatzeko.

         - Bakuoloak: mintzez osatutako xixkuak dira eta zenbait produktu pilatzen dituzte, adibidez, ura, erreserba-substantziak eta pigmentuak. Landare-zeluletan bereziki handiak dira.

         - Kloroplastoak: landare-zelulek soilik dituzten organo obalatuak dira, bi mintzez inguratuta daude. Bertan fotosintesia egiten da.

Bideoa: zelula prokariotoak eta eukariotoak

ZELULA EUKARIOTO MOTAK eta DESBERDINTASUNAK

-Animlaia-zelulak: zentrosoma zentrioloekin, nukleoa erdian.

-Landare-zelulak: zelula-pareta (plasmodesmoak), bakuolo handiak eta kloroplastoak dituzte, nukleoa alde batean dago.